Dilemmagesprek
Socratisch CaféHet gesprek over (morele) dilemma’s is oorspronkelijk ontwikkeld om integriteit en morele competenties te versterken, zowel in het management van organisaties als in het openbaar bestuur. Bewustzijn van ethische kwesties en de vaardigheid daarmee om te gaan zijn immers geen
vanzelfsprekendheden. Als je er niet gericht aandacht aan besteedt, kun je er niet vanuit gaan dat zij in voldoende mate aanwezig zijn.
Er zijn in principe twee mogelijkheden om de integriteit van een organisatie te versterken:
a. verhelderen en aanscherpen van regels en uitvaardigen van voorschriften en gedragscodes;
b. medewerkers leren zelf met morele kwesties om te gaan, als onderdeel van hun professionele
verantwoordelijkheid.
Het dilemmagesprek richt zich op het laatste punt.
Stappen
1. Een van de deelnemers brengt een vraag in, vervolgens zoekt de groep er een relevante casus bij. Of andersom, een van de deelnemers brengt een casus in met een bijbehorende vraag. Een casus is een praktijksituatie waar je zelf bij betrokken bent, die je als probleem hebt ervaren en waar niet direct een voor de hand liggende oplossing te bedenken was.
2. De anderen stellen verhelderingsvragen over de casus en de vraag die onderzocht gaat worden: wat is het kernprobleem (zie hieronder), wat is de handeling waar het om draait, wie zijn er bij betrokken, wie is aanspreekbaar, welke informatie hebben we nodig?
3. Bepaal welke argumenten pro en welke contra de betreffende handeling pleiten.
4. Maak een afweging: welke argumenten wegen het zwaarst en waarom?
a. Formuleer in de conclusie van de afweging het beginsel of de waarde omwille waarvan iets het zwaarst moet wegen (zie hieronder).
b. Kun je een concrete actie bepalen die recht doet aan de conclusie en zoveel mogelijk rekening houdt met de tegenargumenten?
5. Hoe voel je je nu? Ben je bereid met de beslissing naar buiten te treden? Zou je in voorkomende gevallen opnieuw zo beslissen? Past de beslissing bij wat je onder integriteit verstaat?
Formulering van het kernprobleem (stap 2):
Moet / mag - actor A - handeling X uitvoeren, - ondanks dat ...?
Betrokkenen zijn al degenen die een recht of belang kunnen claimen.
Aanspreekbaar zijn degenen die voor de beslissing staan c.q. als medeverantwoordelijk moeten worden beschouwd.
Formulering van de conclusie (stap 4):
Actor A - moet / mag - handeling X uitvoeren, - ondanks dat ... - omwille van ... . van ... .
Literatuur: Henk van Luijk, Om redelijk gewin, Oefeningen in bedrijfsethiek.
Boom Amsterdam 1993.
www.hetnieuwetrivium.nl