Kapittelen
Socratisch CaféVolgens de regels van Benedictus roept de abt de monniken bijeen in de kapittelzaal, waar het onderwerp van bespreking wordt uiteengezet. (Kapittel is afgeleid van ‘caput’ – hoofd; het kapittel is de vergaderzaal in een klooster.) Ieder krijgt de gelegenheid zijn visie te geven over het door de abt aan de orde gesteld onderwerp. Het gaat daarbij niet om het samen oplossen van een probleem, maar om in de vorm van een gesprek uit te zoeken wat de algemene leefregel is aan de hand waarvan de kwestie dient te worden benaderd.
De hoofdregel van het kapittelen luidt aldus: zolang als iemand aan het woord is geweest, zolang zwijgen allen die aan het gesprek deelnemen. Pas daarna spreekt de volgende. De gespreksleider bereidt het gesprek voor (stap 1 en 2), leidt het gesprek in, legt de hoofdregel uit en ziet toe op de naleving van de hoofdregel. Stappen 3 en verder geven daarvoor enkele aanwijzingen.
Stappen
1. Zorg ervoor dat de deelnemers elkaar goed kunnen zien. Een kring met stoelen is aan te bevelen. Zorg ervoor dat de groep niet te groot is (max. 10 personen). Zie toe op de tijd die je neemt voor het kapittelen naar aanleiding van één onderwerp of vraag. In het klooster was het gebruikelijk dat de abt na alle broeders te hebben gehoord een beslissing nam.
2. Kies een thema voor het gesprek. Dat kan in de vorm van een vraag (bijv. “wanneer kies ik voor onzekerheid?”), een stelling (“zekerheid is een illusie”), een levensregel (“een dag niet gelachen = een dag niet geleefd”), een gedachte (“ …”), enz.
3. Na de keuze van het thema begint het gesprek in stilte. Als een van de deelnemers wil spreken, dan spreekt hij/zij. Daarna is het stil. Na enige tijd zal de volgende spreken, enz.
4. Het gesprek is niet gericht op het beantwoorden van de vraag of het bewijzen van de stelling. Het gaat om een onderzoek, om in stilte op gedachten te komen.
5. De stilte is niet bedoeld als een peinzende stilte, maar om stil te zijn en de aandacht rustig op het thema te richten. Sommige gedachten komen en blijven, andere gaan weer. Sommige gedachten zijn verbonden met wat is gezegd, andere zijn er los van. Dat doet er niet toe.
6. Deelnemers kunnen de neiging hebben hun bijdrage heel kort te formuleren. Dat is wel spannend, maar niet bevredigend. Nodig de deelnemers dan uit om meer woorden te gebruiken, om hun gedachten te verwoorden. Dat vergroot de verstaanbaarheid.
7. Deelnemers denken vaak – zonder dat te checken – dat ze alleen opmerkingen mogen maken over het thema. Ze vergeten dan om iets te zeggen over het gesprek (bijvoorbeeld “goh, ik zit hier wel te genieten!”) of een grapje te maken, ter ontspanning, of om een eigen verhaal of ervaring te vertellen. Attendeer de deelnemers op deze onnodige beperking.
8. Soms willen deelnemers een ander iets vragen, om een verduidelijking, een antwoord, een reactie. Dat mag, maar ‘die ander’ hoeft daar niet op te reageren. Je kunt een ander niet tot spreken dwingen. Wie iets heeft gezegd is immers niet de eigenaar van wat is gezegd. Het staat
iedereen vrij om wel of niet te reageren op opmerkingen als “ik ben de draad kwijt” of “ik snap dat argument niet” of “bedoel je met ‘vrijheid’ dat je kunt doen en laten wat je wilt?” Zorg wel dat er voldoende stilte blijft tussen twee spreekbeurten.
9. Rond het gesprek af door eenieder te vragen om voor zichzelf in een paar woorden op te schrijven wat de kern is van het gesprek, bijvoorbeeld door te vragen: wat is jouw leefregel die je naar aanleiding van het gesprek over dit thema in je handpalm wilt schrijven?
10. Neem de tijd om het gesprek na te bespreken. Hoe is het om op zo'n manier een gesprek te
voeren? Wat doet de stilte met jou, met de groep en met het gesprek? Zie je een plek in je eigen
leven waar je deze vorm van gesprek kunt toepassen?
Literatuur:
De regel van Sint Benedictus, vertaald en toegelicht door V. Hunink, Atheneum-Polak&Van Gennep, Amsterdam 2003.
Wil Derkse, Een levensregel voor beginners. Benedictijnse spiritualiteit voor het dagelijks leven. Lannoo, Tielt, 2000.
www.hetnieuwetrivium.nl